De Witte Hond en de Gulden Laars

Het huis, thans genummerd 25, dat naast het huis Rome staat, bestond oudtijds uit twee huizen, waarvan dat, genaamd de Witte Hond, onmiddellijk aan dat huis grensde, terwijl het huis de Gulden Laars weder grensde aan dat, hetwelk de Witte Hond geheeten werd. Zooals nu ook al weder uit de geschiedenis van het huis n° 25 blijkt, waren de meeste huizen in den Bosch oudtijds zeer smal en tegelijkertijd zeer diep 1).

De oudste eigenaar, dien ik van het huis de Witte Hond vond, was Herman Poelman; na dezen behoorde het toe aan de Paters van het Klooster de Hemelsche poort, ook wel genaamd het Klooster Baseldonk of Baselaarsklooster; dit klooster verkocht 8 Juni 1515 (Reg. n° 110 f. 377 vso) dat huis, - hetwelk toen In den hont heette en gezegd werd te staan aan de Orthenstraat (zijnde de oudste benaming van den Hoogen Steenweg) tusschen het huis van de erfgenamen van Jan van Emmerick en diens huisvrouw Aleid wed. van Arnd van Reeck ex uno en dat van Otto Bolcx Janszn ex alio, aan Petrus Toelincx Gijsbertszn en aan Lambert van den Kerckhove; laatstgenoemde 2) verkocht zijne helft daarin 17 Februari 1516 (Reg. n° 113 f. 92 vso) aan zijnen medekooper, waardoor deze eigenaar werd van dat huis voor het geheel. Hij had van zijne vrouw Aleid N. deze kinderen: mr Frans, priester en kanonik der St. Janskerk te den Bosch; Gijsbert; Goessen: Wouter; Eymbert; Dirck; Jan en Anna Toelincx, die 8 Mei 1531 (Reg. n° 144 f. 117), met uitzonde-

Genoemde Oda Suyskens verkocht 3 Januari 1596 (Reg. n° 259 f. 85) hare helft in het hierbedoeld huis aan den bierbrouwer Jan van Berlicum, (zoon van Everard Gerardszn), die gehuwd was met hare moeder Catharina, nadat deze weduwe van haren vader Cornelis Suyskens was geworden.

Jan van Berlicum voornoemd verwekte bij gezegde weduwe de navolgende kinderen: a. Peterken, echtgenoote van Arnd, den zoon van Tielman Goijartszn van Blaedel; b. Maryken, die huwde met 1° Jan de Haen; 2° Peter Joosten en c. Everard van Berlicum; dezen verkochten 26 Maart 1605 (Reg. n° 301 f. 269 vso) laatstgezegde helft in het huis de Witte Hond, dat toen omschreven werd als: „huysinghe, erffenisse, plaetsche, achterhuys ofte brouhuys, gemeynlijck genoempt den Witten hondt”, staande aan den Hoogen Steenweg tusschen het huis, dat eertijds was van de erfgenamen van Jan van Emmerick en diens huisvrouw Aleid wed. van Arnd van Reeck, en nu is van de kinderen en erfgenamen van Willem Somers Peterszn, ex uno en dat hetwelk eertijds was van Otto Bolcx Janszn en nu is van Anneken wed. van Joseph Geritszn van den Hautart, ex alio, aan den bierbrouwer Frans van Susteren, zoon van Peter Franszn; deze kocht 19 Juli 1607 (Reg. n° 274 f. 210) daarbij de wederhelft van dat huis van Henrick Somers, zoon van Gerard Peterszn, als man van Hesther, dochter van Adriaan, den zoon van Cornelis Janszn Suyskens en Catharina voornoemd.

Genoemde Frans van Susteren had van zijne vrouw

Jan van Susteren, sub b vermeld, erfde van zijnen vader blijkens akte van boedelscheiding, den 29 Dec. 1644 verleden ten overstaan van Nicolaas van Nyehoff, notaris te den Bosch, het huis de Witte hond en oefende daarin ook het het beroep van bierbrouwer uit; hij maakte daarmede eveneens slechte zaken, zoodat in 1652 zijn boedel was desolaat. Den 11 April van dat jaar (Reg. n° 432 f. 302) werd van hem als weduwnaar van Aelken van Weert, krachtens haar testament en van Cornelis van Boxmeer, als zijnde de curator, welke over zijnen boedel gesteld was, gezegd huis gekocht door Gijsbert Henrickszn Smits, die gehuwd was met Elisabeth Pennings; van haar erfde het hare kleindochter Elisabeth Cornelia Olyslagers weduwe van Reinier Boxmeer. Cornelis Bekkers, woonachtig te den Bosch, als uitvoerder van het testament van laatstgenoemde, verkocht het 11 Februari 1774 (Reg. n° 592 f. 95 vso), als wanneer het werd gezegd te zijn, eene brouwerye, huyzing, erve, plaats, kamer, kelder, kooken achterhuys, estkomme, enz, met eene schoone brugge over de Dieze en achteruitgang in de Tolbrugstraat, van ouds genaamd de Witte hond, staande aan den Hoogen Steenweg naast het huis van den kooper, genaamd de Gulden Leers, ex uno, en het huis van Jacobus Wygergancx, genaamd in Roomen, ex alio.

Kooper daarvan werd toen na te noemen Johannes van Meeuwen, die alstoen reeds eigenaar was van het daarnaast staand huis de Gulden laars.

Laatstgezegd huis was 21 November 1481 door Henrick

Den 18 Juli 1551 (Reg. n° 181 f. 383 vso) werd het huis de Gulden laars, - dat toen de Engel heette (Reg. n° 183 f. 367) en gezegd werd geweest te zijn domus et area quondam Odae, dictae de Colonia, sitae in Buscoducis in vico Orthensi juxta hereditatem quondam Everardi de Amersfoirt, en nu te zijn huis, erf, plaats en achterhuis, staande tusschen het huis van Catharina wed. Gijsbert Toelincx en hare kinderen ex uno en een gangske ex alio en zich achterwaarts uitstrekkende tot aan de Dieze, - door de hiervoren genoemde afstammelingen van Otto Bolcx, n.l. die sub a 1, 2 a en 2 b, alsmede door den sub 2 c genoemden Wouter van Achelen en diens kinderen, voor de eene 1/2 en door de sub b genoemde kinderen van Anthonis van Achelen voor de audere 1/2 verkocht aan Jan Pynappel Junior Willemszn, wiens toenmalige

Guiliam, Marcelis en Peter, zonen van diens zoon Joseph, die zich schreef Verhoutart, c.s., erfden van hem de helft in dit huis, die zij 19 December 1611 (Reg. n° 311 f. 150) verkochten aan den bierbrouwer Nicolaas van Berckel Jansz; de wederhelft daarvan werd van genoemden Gerard van Houtart geërfd door zijnen zoon Guiliam Verhoutart, die ze 4 Januari 1612 (Reg. n° 311 f. 192) aan denzelfden van Berckel verkocht.

Dirkske, dochter van Coenraet Salomonszn Ketelaer, en weduwe van genoemden van Berckel, schonk dit huis 21 Maart 1646 (Reg. n° 391 f. 387) aan hun beider zoon Gielis van Berckel; deze schijnt vóór haar 5) te zijn overleden, want 3 Januari 1651 (Reg. n° 431 f. 109) verkocht zij dat huis, hetwelk toen omschreven werd als: huis, erf, plaats en achterhuis, wezende eene bierbrouwerij, staande aan den Hoogen Steenweg tusschen het huis de Witte hond ex uno en het huis van Jan Le Hardy, genaamd de Zijde spek, een gangske tusschen beiden liggende, ex alio, aan Goijard Rogierszn van Outvorst. Deze zal een zoon Rogier gehad hebben, daar toch diens weduwe Wilhelmina Valckenhof Hermansdochter het huis de Gulden Laars van hem erfde; zij hertrouwde na zijnen dood met François van Meeuwen die 1 Juni 1679 te Oss geboren was 6) en de eerste van zijn geslacht was, die zich in den Bosch metterwoon vestigde; hij oefende er het beroep van bierbrou-

Johannes van Meeuwen laatstgenoemd zette zoowel in dit huis als in het later daarbij door hem aangekocht huis de Witte hond, dat waarschijnlijk hij daarmede zal vereenigd hebben, de bierbrouwerij zijns vaders voort. Van zijne tante Maria Elisabeth Bonaerts erfde hij het erfgriffierschap van het Kwartier van Maasland en de erfsecretariën der stad en vrijheid Oss en der dorpen Lithoijen, Berchem, Heeswijk, Nistelrode enz 7); als Katholiek was het hem echter verboden deze ambten zelf uit te oefenen, reden waarom hij zulks liet doen door eenen Protestant. Zijne vrouw was Johanna Maria Potters, dochter van François en Anna Maria van Berckel, (de dochter van den zilversmid Theodorus van Berckel en Theodora van Meverden); zij schonk hem deze kinderen: Jhr. mr. Petrus